Yargı Reformuna ilişkin ilk düzenlemeleri içeren 7188 sayılı kanun ile 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu'na yalnızca belirli suç tipleri için istisnai bir yargılama usulü getirildi. Kanunun 250. maddesinde yer verilen 'seri muhakeme usulü' ile Amerikan Hukuku'nda "ceza pazarlığı" olarak bilinen uygulamaya benzer bir düzenleme öngörüldü.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanacağı Suç Tipleri
Yalnızca CMK'nın 250. maddesinde sayılan suç tipleri yönünden uygulama alanı bulacak yeni düzenlemeye göre;
1-5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nda yer alan,
*Hakkı olmayan yere tecavüz,
*Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması,
*Trafik güvenliğini tehlikeye sokma(TCK md. 179/2-3),
*Gürültüye neden olma,
*Parada sahtecilik (TCK md. 197/2-3),
*Mühür bozma,
*Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan,
*Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama,
*Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması
suçları;
2-6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun'da yer alan,
*Ateşli silahlarla bunlara ait mermileri satın alma, taşıma ve bulundurma,
* Kuru sıkı tabir edilen ses veya gaz fişeği ya da benzerlerini atabilen tabancayı, teknik özelliklerinde değişiklik yaparak öldürmeye elverişli silah haline dönüştürme,
*Kama, hançer, saldırma, şişli baston, sustalı çakı, pala, kılıç, kasatura, süngü, sivri uçlu ve oluklu bıçaklar, topuz, topuzlu kamçı, boğma teli veya zinciri, muşta ile salt saldırı ve savunmada kullanılmak üzere özel nitelikteki benzeri aletleri satma, satılmasına aracılık etme, satın alma, taşıma ve bulundurma
suçları;
3-6831 sayılı Orman Kanunu'nda yer alan; devlet ormanları içinde her çeşit bina, ağıl ve hayvanların barınmasına mahsus yerlerin yapılması, tarla açılması, işlenmesi, ekilmesi ve orman içinde yerleşilmesi veya izne bağlı işlerin izinsiz yapılması suçları;
4-1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun'da yer alan; umuma mahsus veya umuma açık yerlerde her ne ad altında olursa olsun kazanç kastıyla oynanmasa dahi rulet, tilt ve benzeri baht ve talihe bağlı veya maharet isteyen, otomatik, yarı otomatik el veya ayakla kullanılan oyun alet veya makinaları ile benzerlerini bulundurmak veya çalıştırmak veya yurda sokmak yahut imal etmek suçları;
5-1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nda yer alan 8 inci maddenin üçüncü fıkrasına (kooperatife genel kurulda kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedilmesi), 16 ncı maddenin beşinci fıkrasına (Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınması), 56 ncı maddenin altıncı fıkrasına(Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında herhangi bir ad altında başkaca ödeme yapılması), 59 uncu maddenin dördüncü, altıncı, yedinci ve sekizinci fıkralarına ve 90 ıncı maddenin beşinci fıkrasına aykırı hareket etme suçları yönünden kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde ve şüphelide yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağırlık ve dilsizlik durumlarının bulunmaması halinde seri muhakeme usulü uygulanacaktır. Yukarıda anılan suçlardan birinin iştirak halinde işlenmiş olması durumunda seri muhakeme usulünün uygulanabilmesi için şüphelilerin tamamının bu usulü kabul etmesi gerekir.
Seri muhakeme usulünün uygulanma imkanı bulunmasına karşın bu usul uygulanmadan iddianame düzenlenmiş olması halinde bu iddianame onu değerlendirmekle görevli olan mahkeme tarafından Cumhuriyet Başsavcılığı'na iade edilecektir.
Şüphelinin Davet Edilmesi ve Seri Muhakeme Usulünün Teklif Edilmesi
Yukarıda sayılan suçlardan herhangi biri nedeni ile soruşturmaya başlanılıp kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak ölçüde delil elde edildiği takdirde şüpheli davet edilerek Cumhuriyet Savcısı veya kolluk görevlileri tarafından seri muhakeme usulünün içeriği ve sonuçları hakkında bilgilendirilecektir. Ancak şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün teklif edilebilmesi amacıyla zorla getirme kararı verilmesi veya yakalama emri düzenlenmesi mümkün değildir. Şüphelinin soruşturma dosyasında bulunan ve/veya resmi mercilere beyan edilmiş adreside bulunamaması, yurt dışında olması veya herhangi başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması halinde seri muhakeme usulü uygulanmayacaktır.
Seri muhakeme usulünün uygulanması, şüpheliye Cumhuriyet Savcısı veya kolluk görevlileri tarafından bu usulün esaslarına dair yapılacak bilgilendirmenin ardından bu usulün yürütülmesinin şüpheli tarafından şüphelinin müdafii (avukatı) huzurunda kabul edilmesi şartına bağlıdır. Hal böyle iken, seri muhakeme usulünün avukatının hukuki yardımından faydanlanmayan veya faydalanma imkanı bulunmayan şüpheli açısından uygulanması mümkün değildir. Şüphelinin teklifi değerlendirmek üzere süre talep etmesi halinde kendisine bir ayı aşmamak üzere makul bir süre verilecektir.
Bu koşullarla kabul edilmesi halinde, atılı suç tipinin kanunda öngörülen ceza miktarından suçun işleniş biçimi göz önüne alınarak Türk Ceza Kanunu'nun 61. maddesi uyarınca yapılacak artırım veya indirimden sonra belirlenecek temel cezadan yarı oranında indirim yapılmak sureti ile uygulanacak sonuç ceza miktarı Cumhuriyet Savcısı tarafından belirlenecektir. Burada Cumhuriyet Savcısının, cezanın bireyselleştirilmesi bakımından dikkate aldığı düzenlemeler ile sonuç ceza miktarını belirlerken yapacağı indirim veya artırımlara dair denetlenebilir bir gerekçe ortaya koyması gerektiği kanaatindeyiz.
Bu belirleme sonucunda öngörülen ceza miktarı, yine Cumhuriyet Savcısı tarafından seçenek yaptırımlara çevrilebilecek, koşulları bulunması halinde ertelenebilecek veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi uygulanabilecektir. İlaveten, gerekli olması halinde güvenlik tedbiri de uygulanabilecektir.
Seri Muhakeme Usulünün Sonuçlandırılması ve Talepname
Yukarıda sözü edilen şartlarla seri muhakeme usulünün uygulanması, şüphelinin seri muhakeme usulünün uygulanmasına dair teklifi kabul etmesinin ardından aynı gün içerisinde Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlanacak yazılı bir talepname ile yine aynı gün görevli mahkemeden talep edilecektir.
HSK 1. Dairesi, 02.01.2020 tarihli kararı ile seri muhakeme usulünün uygulanacağı işler yönünden ihtisas mahkemelerini belirlemiştir. Buna göre; seri muhakeme usulü kapsamında kalan işlere, bir asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde bu mahkeme, iki veya üç asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 2 numaralı, dört veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 4 numaralı, otuz veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde 4 ve 5 numaralı, elli veya daha fazla asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde ise 4, 5 ve 6 numaralı asliye ceza mahkemeleri bakacaktır. Bu belirleme, görevlendirmenin 03/01/2020 tarihi itibarıyla faaliyette bulunan asliye ceza mahkemelerinin sayısına göre yapılacak olup daha sonra faaliyete geçirilecek mahkemelerin sayısı dikkate alınmayacaktır.
Görevli mahkemenin şüpheliyi yine müdafii huzurunda dinlenmesi sonucunda seri muhakeme koşullarının oluştuğu sonucuna varması halinde talepnamede belirtilen yaptırım üzerinden hüküm verecektir. Şüpheli, hüküm verilinceye kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasına ilişkin beyanından vazgeçme hakkına sahip olduğu gibi verilecek hükme karşı itiraz edilmesi de mümkündür.
Mahkeme, seri muhakeme koşullarının oluşmadığına kanaat getirdiği takdirde ise Cumhuriyet Savcısının seri muhakeme usulü uygulanmasına ilişkin talebini reddederek soruşturmanın olağan şekilde yürütülmesi ve tamamlanması için dosyayı Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderecektir. Bu durumda veya seri muhakeme usulünün herhangi başkaca bir nedenle tamamlanamaması halinde şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine dair beyanının veya bu usulün uygulanmasına dair diğer belgelerin soruşturmanın devamında veya kovuşturmada delil olarak kullanılabilmesi ve özellikle suçun ikrarı mahiyetinde kabul edilmesi mümkün değildir.
コメント