Kesinleşmiş kararlar açısından -infaz edilmiş olsalar bile- uzlaştırma mümkündür

Uzlaştırma, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 253. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.

Bu düzenleme ile,

• Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar hariç olmak üzere; soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan tüm suçlar,

• Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar,

• Türk Ceza Kanunu dışındaki diğer kanunlarda açıkça uzlaşmaya tabi olduğu belirtilen suçlar,

• Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;

1. Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),

2. Taksirle yaralama (madde 89),

3. Tehdit (madde 106, birinci fıkra),

4. Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),

5. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde 119, birinci fıkra (c) bendi),

6. Hırsızlık (madde 141),

7. Güveni kötüye kullanma (madde 155),

8. Dolandırıcılık (madde 157),

9. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),

10. Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),

11. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239),

suçları nedeni ile yürütülen bir soruşturmada kamu davası açılması için yeterli şüphe oluştuğu takdirde, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören kişilerin uzlaştırılması için uzlaştırma girişiminde bulunulur.

Soruşturma aşamasında tarafların uzlaşması halinde şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı, kovuşturma aşamasında yani kamu davası açıldıktan sonra uzlaşmanın sağlanması halinde ise sanık hakkında düşme kararı verilir.

Uzlaştıma prosedürünün; devam eden yargılamaların yanında, infazı tamamlanmış olsa bile kesinleşmiş mahkumiyet kararları yönünden de uygulanabileceği Yargıtay tarafından kabul edilmektedir. Zira uzlaştırma kurumu, her ne kadar usul hukukuna tabi bir prosedür olsa da "uzlaşmanın sağlanması halinde fail ile devlet arasındaki ceza ilişkisini sona erdirmesi karşısında"; sonuçları itibariyle maddi hukuka da ilişkindir. Bu durumda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 7. maddesinde yer verilen "suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur" hükmünün uzlaştırma açısından uygulanması imkanının bulunduğu sonucuna varılır.

Başka bir anlatımla, yukarıda sayılan -uzlaştırmaya tabi- suçlar nedeni ile verilen bir mahkumiyet kararı yönünden daha önce uzlaştırma işlemlerinin yürütülmemiş olması şartı ile her zaman uzlaştırma işlemlerinin yerine getirilmesi mümkündür. Uzlaştırma prosedürü, yargılama esnasında suçun niteliğinin uzlaştırmaya tabi olmayan bir suçtan uzlaştırmaya tabi bir suça dönüşmesi gibi bir sebeple ihmal edilmiş olabileceği gibi daha önce uzlaştırma kapsamında olmayan bir suçun kanun değişikliği ile uzlaşmaya tabi hale gelmesi nedeni ile de yerine getirilmemiş olabilir. Örneğin; tehdit ve hırsızlık suçları 24.11.2016 tarihli kanun değişikliği ile; güveni kötüye kullanma, suç eşyasının alınması ve kabul edilmesi ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçları 17.10.2019 tarihli kanun değişikliği ile uzlaştırma kapsamına alınmıştır. Dolayısı ile söz konusu suçlar nedeni ile bu tarihlerden önce kesinleşen mahkumiyet hükümleri yönünden hükümlünün hukuki durumunun yeniden değerlendirilmesi, ilgili mahkemeden talep edilebilir. Uzlaştırma işlemlerine başlanması, cezanın infazının durması; uzlaşmanın sağlanması ise mahkumiyet hükmünün kaldırılarak düşme kararı verilmesi sonucunu doğurur. Düşme kararı verildiğinde uzlaşılan suça ilişkin sabıka, adli sicil kaydından silinecektir. Adli sicil kaydının silinmesinin, kişinin sosyal hayatı açısından öneminin yanında tekerrür veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması gibi uygulamalar açısından da hayati olduğu unutulmamalıdır.