Çalışanın bir işverene tabi olarak bir iş yerindeki hizmetinin karşılığı olarak elde ettiği gelir, ücret olarak nitelendirilirken işveren tarafından sağlanan ücretten, sosyal sigorta primleri ve işsizlik sigortası primi gibi bir takım kesintiler yapıldıktan sonra kalan miktar, gerçek usulde vergilendirilmektedir.
Esasen gerçek usule tabi ücretlerin vergilendirilmesi iki şekilde olur. Bunlardan ilki ve asıl olan, çalışanın alacağı ücretten, işveren tarafından gerekli vergi tevkifatının yapılması ve çalışan adına vergi dairesine ödenmesidir.
Bir diğer vergilendirme yolu ücretin yıllık beyanname ile beyan edilmesi şeklinde olur.
Yıl içerisinde tek bir işverenden alınan ve gerekli kesintilerin yapıldığı ücretlerin toplam tutarları ne olursa olsun, yıllık beyanname verilmesine gerek yoktur.
Ancak birden fazla işverenden ücret geliri elde etmiş olan çalışanın, bu ücretlerden işverenler tarafından gerekli kesinti yapılmış olsa dahi yıllık beyanname vermesi gerekebilir. Şöyle ki, birden fazla işverenden ücret alan çalışanların, birden sonraki işverenden almış olduğu yıllık ücret toplam tutarının, Gelir Vergisi Kanununda yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ( 2019 yılı için 40.000 TL, 2020 Yılı için 49.000 TL ) aşması halinde ilk işverenden alınan ücret de dahil olmak üzere toplam yıllık gelir için gelir beyannamesi verilmesi ve vergilendirilmesi şarttır.
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde hangi işverenin birinci işveren olarak kabul edileceğine, ücret alan kendisi karar verir. Örneğin, yıl içerisinde 3 ayrı iş yerinden ücret alan çalışanın aldığı yıllık ücretler toplamı, 70.000, 29.000 ve 10.000 TL olduğunu varsayarsak, çalışan, 70.000 TL aldığı işvereni birinci işveren olarak kabul edebilecek olup bu halde, birinci işverenden sonra aldığı ücret 29.000 ve 10.000 TL toplamı olan 39.000 TL, GVK uyarınca hazırlanan 2019 yılı tarifesi kapsamında 40.000 TL olan ikinci vergi dilimini aşmadığından çalışanın yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesine gerek kalmayacak, daha açık ifadeyle bu gelirleri vergilendirilmeyecektir.
Hemen belirtmek gerekir ki birden fazla işverenden ücret alanlar kavramına, çalışanın aynı anda birden fazla işyerinde çalışmış olduğu durumlar dahil olduğu gibi yıl içerisinden bir işten ayrılarak başka bir işveren nezdinde çalışmaya başlamış olan çalışanlar da dahildir.
Bu yönde, yine örnek vermek gerekirse, ilk işyerinden gerekli kesintiler yapıldıktan sonra yıllık 80.000 TL gelir elde ederek işten ayrılan çalışan, aynı yıl içerisinde başka bir işveren nezdinde çalışmaya başlamış ve bu işverenden de gerekli kesintiler yapıldıktan sonra 42.000 TL kazanmış ise, birinci işverenden sonra kazandığı yıllık ücreti, 2019 yılı için belirlenen tarifedeki vergi dilimi olan 40.000 TL 'yi aşmış olduğundan; çalışanın, ilk işverenden aldığı ücret de dahil olmak üzere toplam ( 80.000 + 42.000 = 122. 000 TL ) 122.000 TL üzerinden yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesi yasal zorunluluktur.
Öyle ki, çalışanın yıllık beyanname ile bildirdiği toplam ücrete ilişkin ödenmesi gereken vergi miktarından yıl içerisinde işverenler tarafından ödenen vergi miktarları mahsup edilmektedir.
Burada akla, her bir işverenin, çalışan adına zaten gerekli vergi kesintilerini yaptığı ve bu yönde çalışanın aynı ücretten ikinci kez vergi ödeyeceği gelebilirse de burada esasen tek bir vergilendirme işlemi yapılmaktadır. Zira, artan oranlı vergi sistemini kabul eden ülkemizde, birden fazla işverenden alınan toplam ücret dikkate alındığında, alınan ücretler, tek tek işverenlerin ödemek zorunda olduğu dilimden daha yüksekte bir dilime rast gelebilmekte bu yönde daha fazla bir vergi ödenmesi zorunluluğu doğmaktadır. İşte aradaki bu farkın, çalışan tarafından verilecek beyanname ile belirlenip ödenmesi gerekir. Pek tabi ki burada yukarıda bahsedildiği gibi işverenlerce ödenen vergiler mahsup edilecek ve buna göre bir hesaplama yapılacaktır.
Yıllık beyan esasında beyannamenin verilmesi gereken tarih, 01. Ocak - 31.Aralık tarihleri arasında elde edilen gelirler yönünden, takip eden yılın Mart ayı (01- 25 MART ) içerisindedir. Beyannamenin verileceği yer, mükellefin bulunduğu vergi dairesidir.
Peki çalışanlar tarafından bu yönde bir beyanname verilmemiş ise ne olacak?
Vergi Dairesi tarafından yapılan inceleme neticesinde, bu yönde bir beyanname verilmediği tespit edilenlere, bilgi isteme yazıları tebliğ edilmekte. İlgili yazıda da belirtildiği üzere, çalışanlardan, niçin beyanname verilmediğinin izahı istenmekte ve bu yönde bir belgesi olanların sunması ya da inceleme neticesinde beyanname vermesi beklenmektedir.
İzahta bulunmayan ve beyanname vermeyenler için Vergi Usul Kanunu uyarınca cezalı işlem uygulanmakta, izahta bulunan ve beyanname verenler yönünden ise, vergi cezası kesilmemekte sadece ilave vergiye ek olarak gecikme zammı uygulanmaktadır.
Eklemek gerekir ki birden sonraki işverenden aldığı ücretler toplamı gereği yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesi gereken çalışanlar, hayat ve şahıs sigorta primlerinin yanında bir takım harcamalarını da bildirebilecek ve bu harcamaları indirime konu edebilecek.
İndirim konusu yapılabilecek harcamalar;
1. Şahıs sigorta primleri
2. Eğitim ve sağlık harcamaları,
3. Bağış ve yardımlar,
4. Sponsorluk harcamaları,
5. Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
6. Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
7. Bireysel Katılım Yatırımcısı İndirimi (6327 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 82. maddeye göre yapılacak indirim)
8. EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdî ve ayni bağış ve yardımlar,
9. Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.
Buna göre beyanname veren çalışanların o yıl elde ettiği yıllık gelirden yukarıda belirtilen harcamaları düşülecek ve buna göre bir vergi hesaplaması yapılacak, daha az bir vergi ödemesi yapılmışsa kalan miktarın vergisinin ödenmesi istenecektir. Öyle ki, bu harcamalar düşüldükten sonra hesaplanan vergiden daha fazla bir vergi ödenmiş ise çalışana, fazla ödediği verginin iadesi de yapılacaktır.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesi gereken çalışanların, kendisine ve ailesine ait indirim konusu yapabilecekleri bu harcamalarını bildirmeleri ve belgelendirmeleri yararlarına olup ihmal edilmemesi gerekir.
KAYNAKÇA
------------------------------------------------------------
Comments